اضـطراب و استـرس چه بر سر ما می‌آورد ؟!

همه‌ی ما به نحوی اضطراب و استرس را تجربه کرده‌ایم، از سخنرانی در برابر جمعیت گرفته تا جریمه شدن توسط پلیس راهنمایی و رانندگی به دلیل نبستن کمربند ایمنی در ماشین و موارد دیگر در زندگی که امروزه کم هم نیستند، ولی سؤالی که اینجا مطرح می‌شود این است که این حالات روحی و جسمی چه تأثیری بر زندگی ما می‌گذارد و راه‌های مواجهه با آن چیست؟

موسسه‌ی ملی سلامت روانی آمریکا(NIHM) طی یک پروژه اعلام کرد که در آمریکا بیش از چهل میلیون انسان بالای 18 سال وجود دارد که علائم اضطراب و استرس را در خود مشاهده نموده‌اند و تأثیر منفی این موارد را بر زندگی خود احساس کرده‌اند این در صورتی است که به گفته‌ی این موسسه این رقم بسیار بیش از این است ولی افراد در تشخیص مشکل خود کم اطلاع هستند، در کل اضطراب و استرس نیز نوعی پاسخ سیستماتیک بدن و مغز انسان به تحولات بیرونی بدن است که با وجود این حالات است که زندگی معنا پیدا می‌کند مثل غم، خوشحالی، درد، هیجان و صد البته استرس و اضطراب ولی نکته‌ی مهم این است که چگونه بایستی آن را کنترل کرد و تأثیر آن بر زندگی را به حالت بهینه رساند، از این رو این موضوع را از نقطه‌نظرهای مختلف با هم مورد بررسی قرار می‌دهیم.

:: تعریف اضطراب و تفاوت آن با استرس

در واقع اضطراب همان‌گونه که قبلاً به آن اشاره شد پاسخ غیرارادی و درونی بدن به تغییرات خارجی است اما اینکه این پاسخ در چه راستاست بایستی گفت که این پاسخ برای حداکثر سازی آمادگی بدن و روح انسان برای مواجهه با خطرات و مشکلات احتمالی است در واقع اضطراب به گونه‌ای زنگ خطری است که در صورت به وقوع پیوستن، بدن را به حالت آماده‌باش در می‌آورد و نزدیک‌ترین حسی که می‌شود به آن نسبت داد ترس است و تفاوت اساسی اضطراب با استرس در این است که استرس حالات روحی وسیع‌تری نسبت به اضطراب را پوشش می‌دهد، به گونه‌ای که مثلاً استرس باعث ایجاد ترس یا ناراحتی یا حتی شادی در انسان می‌شود ولی اضطراب انحصارگرایانه باعث ایجاد نوعی رعب و ترس در انسان می‌شود که موجب بالا رفتن سطح هوشیاری انسان نسبت به پیرامون خود می‌شود. اما این اضطراب در صورتی که بی‌دلیل و مستمر باشد باعث نهادینه شدن در بدن انسان می‌شود به گونه‌ای که انسان همواره خود را در یک حالت اضطراب دایم می‌بیند که این امر موجبات آسیب‌های جدی به کیفیت زندگی انسان می‌شود.

:: فعل و انفعالاتی که در هنگام اضطراب در بدن به وقوع می‌پیوندد

هنگامی که انسان دچار اضطراب می‌شود مغز انسان به صورت خودکار یک سری اقدامات و پیام‌ها به تمامی سیستم‌های بدن مخابره می‌کند که باعث افزایش آمادگی انسان در برابر آینده‌ای مجهول می‌شود، که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به ترشح چند هورمون در بدن اشاره کرد که باعث افزایش ضربان قلب و افزایش حجم خون موجود در ماهیچه‌ها و افزایش اکسیژن در شش‌ها می‌شود، از دیگر اتفاقاتی که معمولاً در بدن اتفاق می‌افتد حضور بیشتر خون در اطراف قسمت‌های حیاتی بدن است به گونه‌ای که سر انگشتان دست و پا سرد می‌شود، در کل تمام فعل‌وانفعالات بدن در راستای یک هدف متمرکز می‌شود و آن حفظ بقای فرد است، البته ناگفته نماند که در این حالت فعالیت‌های ذهنی نیز از جهاتی بیشتر و از جهاتی کمتر می‌شود که این مورد بعدها بیشتر بسط داده می‌شود.

:: اضطراب از کجا می‌آید و اشکال آن در چیست؟

خاستگاه اضطراب کجاست ؟ چه وقت می‌شود تشخیص داد که اضطراب یک شخص از حالت طبیعی گذشته و وارد حالت بحرانی شده؟ این‌ها سؤالاتی هستند که هر کس از خودش می‌پرسد. بر اساس استانداردهای مختلف پزشکی خواستگاه اضطراب می‌تواند موارد زیادی باشد اما دو خواستگاهی که بیشتر در این زمینه موثر هستند عبارت‌اند از تغییر الگوی فکری یک انسان و وقوع تحولاتی که پاسخ غیرارادی بدن را به همراه دارد. تغییر الگوی فکری انسان به این معنا است که هر شخصی برای پیشامدها و بالأخص آینده‌ی کوتاه مدت و بلندمدت خود یک سری برنامه‌ریزی‌ها و الگوهایی طراحی کرده است که در صورت ایجاد هر گونه اخلال در آن‌ها باعث به وجود آمدن گونه‌ای تشویش فکری و اضطراب در انسان می‌شود، که این مطلب طبیعی است اما اگر در مواردی که کنترل بحران بسیار راحت و آسان است نیز دچار اضطراب شدید بدانید که دچار مشکل در مواجهه با اضطراب خود هستید و در مورد وقوع تحولاتی که پاسخ غیرارادی بدن را به همراه دارد نیز تا حدودی در قسمت قبل بحث شدن با این وجود لازم است که بدانید که اگر در مواردی که دوباره شرایط منجر به آسیب جدی و خسارت نشود ولی همچنان شما در حالت اضطراب خود قرار داشته باشید بدانید که حتماً با مشکل مواجهه شده‌اید و بایستی چاره‌ای بیندیشید، البته بدترین قسمت در مورد اضطراب این است که هنگامی شما دچار اضطراب دایم می‌شوید بدن شما به آن عادت می‌کند یا بهتر بگوییم به آن اعتیاد پیدا می‌کند و آن زمان است که یک شخص از حالت طبیعی خارج می‌شود درحالی‌که فکر نمی‌کند زندگی او غیرطبیعی است درحالی‌که چنین نیست.

:: راه‌های کنترل اضطراب

1. استفاده از تکنیک‌های ریلکسیشن : در صورتی که در حالت اضطراب قرار گرفتید فوراً به یک سری اموری بپردازید که موجب حواس‌پرتی شما از آن موقعیت اضطراب‌آلود شود و شما را به فکر و خیال و اموری معطوف کند که برای شما دل‌چسب و آرامش‌بخش و خوش‌حال کننده است، مثلاً شما می‌توانید بعد از قرارگیری در حالت استرس به موسیقی گوش دهید البته موسیقی ای که شما را آرام کند و خاطرات شیرینتان را برایتان یادآور باشد، یا شما می‌توانید ورزش کنید یا به باشگاه ورزشی بروید زیرا این کار نه تنها باعث فراموش کردن موضوع آزاردهنده و مضطرب کننده می‌شود بلکه با ترشح اندورفین در بدن باعث ایجاد احساس شادی و سرزندگی در بدن شما می‌شود، از دیگر تکنیک‌های ریلکسیشن می‌توان به تکنیک بصری اشاره کرد که به این گونه است که شما برای آرام کردن خود بایستی چشمان خود را بسته و چندین نفس عمیق بکشید و خود را در جایی آرام و به دور از مشکلات روزمره‌ی خود متصور شوید با این کار ظرف چند لحظه مشاهده می‌کنید که بخش عظیمی از آن اضطراب برای شما فراموش می‌شود و کنترل اوضاع برای شما راحت تر می‌شود.

2. ایجاد الگوی ذهنی مطلوب از شرایط ایجادشده : زمانی که شما در یک موقعیت اضطراب آلود قرار گرفتید یکی از روش‌های مفید برای کاهش اضطراب و کنترل اوضاع بررسی ذهنی موضوع و ایجاد راه‌حل‌های ذهنی لازم برای مواجهه با موضوع است، بدین گونه که مثلاً شما دچار مشکلی می‌شوید یکی از راه‌های مفید این است که اولاً موضوع را به خوبی واکاوی کنید و سپس راه‌حل‌های ممکن را برای آن متصور شوید حتی آن‌هایی که خیلی به دور از منطق هستند و سپس به صورت ذهنی بر مشکل خود فائق آیید این‌گونه به نحوی برای خود راه بیرون رفتی از مخمصه متصور شده‌اید که این امر علاوه بر کاهش فشار روانی باعث قوت قلب و ایجاد امید در شما می‌شود.

3. صحبت کردن در مورد اضطراب با یک متخصص : یکی از راه‌های خلاصی از شر کابوس اضطراب رفتن و دیدار با مشاوران متخصص است که آن‌ها با یافتن و ریشه‌یابی مشکل می‌توانند راه درمانی در مقابل شما قرار دهند که البته این مورد معمولاً بیش‌ترین بازده را دارد اما افراد به خاطر ملاحظات شخصی از این کار طفره می روند!

4. به جای مخفی کردن اضطراب آن را کنترل کنید : بعضی مواقع شاهد آن هستیم که گروهی احساسات خود را درون خود می‌ریزند که اضطراب نیز از آن جمله است، این کار نه تنها باعث ایجاد ناهنجاری‌های درونی می‌شود بلکه باعث آسیب جدی به کیفیت زندگی نیز می‌شود که دوستانه از همه‌ی مخاطبان عزیز درخواست دارم که هیچ‌گاه احساسات خود را سرکوب نکنید بلکه متناسب با شرایط بهترین پاسخ را به آن بدهید، که در زمینه‌ی اضطراب نیز بهترین پاسخ قطعاً انکار آن و مخفی کردن آن نیست بلکه مواجه‌شدن با آن به بهترین شکل ممکن است.